مغاکِ پدرکشی | ضدیادداشتی بر فیلم پیرپسر

| « مغاک پدرکشی »
| ضدیادداشت فیلم « پـیرپسـر »
| نویسنده: ولیِ رسولی
| نمره ارزشیابی: 2 از 4 (⭐️⭐️)

پیرپسر فیلم مهمی است. توصیف جهنمی است تابوشکن. نگاهی ضد ساختار به روایت شناسی سینمای ایران دارد و نمی‌تواند نمادگرایی کند اما قدرت نگاهی استعاری را داراست. استعاره از پدری که می‌تواند بعنوان راس هرم فروپاشی یک حامعه را نمایندگی کند. پیرپسر روایت فروپاشی این نظام کاستیِ طبقاتی است که باعث می‌شود هیچ چیز سر جای خودش قرار نگیرد. ارزش‌ها دوگانه شوند، حرمت‌ها دوپاره شوند و روایات خرد علیه روایات کلان قدعلم کنند.

قبحی که در جهان پیرپسر موجود است هرچند که از خودآگاهی مطلق فیلمساز نشأت می‌گیرد اما سویه‌گیری‌هایی که نسبت به برخی چیزها می‌کند عیار رزش و بی‌ارزش را با یکدیگر تاخت می‌زند. جای قربانی و قربانی کننده را عوض می‌کند و بجای آنکه ظالم قاصر و مظلوم مقصور جلوه کند باعث همدلی با پلید قصه می‌شود. کمبودهای جنسی که در بستر اجتماعی همیشه شاهدش بودیم در فیلم نیز شاهدش هستیم. از این نگاه پیرپسر فیلم خوبی است که شهامت پرداخت به مشکلات جنسی را داشته است.

شاید یکی از علت‌هایی که باعث همدلی و اشتیاق مخاطب در تماشای پیرپسر می‌شود همین است. اینکه کاراکترها زخمی نیازها و کمبودهای خودشانند. و همین درد مشترک بسیاری از مخاطبین پیرپسر است. پیرپسرانی که در کشمکش با غلام باستانی های درون خود همیشه میل سرکش خودرا سرکوب کرده‌اند‌ و گویی غلام مرام سنتی و باستانی خود شده‌اند. دو شقگی این افراد از سویی به پایگاه اجتماعی آنها نیز برمی‌گردد. قشر کتابخوان و تحصیل کرده و روشنفکری که سریعتر از قشر ضعیف، کارگر، زحمت‌کشِ سنتی دستش به زنان می‌رسد و از آنان بهره می‌برد.

پس نفرتی که دو نسل از یکدیگر پیدا می‌کنند طبیعی است، وقتی یک نسل به مراد دل جنسی خود می‌رسد و دیگری نمی‌رسد. وقتی یکی کامجویی می‌کند و با ولع می‌آید و آن را تعریف می‌کند اما دیگری که هیچ کاری از دستش بر نمی‌آید تنها نگاه می‌کند. زمینه این نگاه‌ها به مرور می‌شود طعنه‌ها، تحقیرها، تکبرها و تمردها. تمرد از ارزش‌ها، طغیانگری و آشوبی که برای احقاق حق خود درباره نسل بزرگتر خیزش می‌کند.

پس محرومیت جنسی درون پیرپسر بزرگترین نقطه قوت فیلم است که فیلم را از بهترین های تاریخ سینمای ایران می‌کند. شاید به همین علت زورمندی و قلدری غلام باستانی از دیگران پیشی می‌گیرد. چرا که عادت به امر جنسی کرده است‌. برای دیگر مردان و پسران فیلم، امر جنسی هنوز به خودی خود سوژگی دارد و مستقل از آنان ایستاده است، بگونه‌ای که آنان قابلیت تصرف و چنگ‌اندازی آنرا را ندارند اما برای غلام باستانی، امرجنسی ابژه‌ای در دسترس است. از سویی در آمده است. مانند غذا ذات خودرا به آن نمایان کرده است. تمامی کاراکترهای پیرپسر از این حیث نسبت به تمام سینمای ایران یک سر و گردن بالاترند چرا که در تبعیت از حس شهوانی خود، وقتی پیوسته سرکوب شدند احساس شرم نمی‌کنند.

حتی علی نیز از امیال جنسی‌اش شرم نمی‌کند بلکه نسبت به ابراز و بروز آن ناتوان است‌. سوپر ایگوی او بقدر تعالی یافته است که علیه میل اش قدعلم کرده است و ایگوی‌اش را زیرسوال برده است. مکان‌ها درون فیلم هرکدام نقش مهمی دارند. شیره‌کش خانه را از سویی سنگر مردان نسل قدیم است، آنان که خانه برایشان بستری برای ارامش نیست. بطوریکه در خانه رقص چاقو نمی‌کند بلکه در شیره کش خانه خودرا تخلیه می‌کند. فضایی سایکوپات که حتی مکان‌ها نیز شخصیت اصلی را پس می‌زنند و نمی‌گذارند که او از خانه بیرون بیاید.

انگار درها و دیوارها نیز به کمک دیگر پسران می‌آیند. پیرپسر روایت یک جدال جنـسی است میان مـردان ایرانی. نه خانواده به آن صورت مطرح است و نه چیز فرزندان به آن صورت فرزندی می‌کنند. تمام کشمکش موجود در فیلم ناشی از میل جنسی سرکوب شده است. بازی ها هم همگی روی این جریان هستند. بازی هایی پر کشمکش و سرکوب شده که همگی‌شان به نحوی آن چیزی که خواستند نرسیده اند.

بازی پور شیرازی که نقش یک هیولای مهیب را بازی می‌کند بی‌نظیر است اما به آن صورت که قواره متن باشد، نیست. مستقل از فیلم خوب است. هماورد های خوبی هم ندارد. یعنی حامد بهداد و ولی‌زادگان نمی‌توانند در برابر او به خوبی دیده شوند. بازی سنگین و اوراکت پور شیرازی نیمچه بازی های آنان را می‌خورد. اما لیلا حاتمی همیشه جذاب بوده و هست.

او تنها بازیگر سینمای ایران است که نقش زن اغواگر و جذاب را می‌تواند بازی کند درحالیکه می‌تواند خودش نباشد. اغواگری دیگران برای خودنمایی‌شان است اما اغواگری حاتمی معمولا خودنمایی نمی‌کند. به همین دلیل بازی حاتمی هم خوب است چون هم خودش هست هم خودش نیست. این مهم همانطور که برای شخصیت‌ها گیج کننده و فرافکن است برای مخاطب هم هست و این از توانایی بازی لیلا حاتمی نشأت می‌گیرد.

در کل پیرپسر فیلم مهمی است. مهم بودنش خوبش می‌کند چون امروزه سینمای ایران سینمای مهمی است چون فیلم مهمی در آن وجود ندارد. پس نه دغدغه ای هست و نه اهمیتی به نسل پیر و جوان.